Elektronska komunikacija - VII razred

Razvojem savremenih tehnologija komunikacija je postala brza i veoma dostupna. Troškovi slanja poruka su smanjeni, a u nekim aplikacijama besplatno se može poslati neograničen broj poruka.

Jedan od internet servisa koji se koriste za komunikaciju je elektronska pošta (imejl). Ona omogućava slanje pisanih elektronskih poruka između dva korisnika ili grupe korisnika. U šestom razredu si se upoznao/upoznala sa nekim mogućnostima elektronske pošte.

Kreiranje naloga

Korisnici koji nemaju imejl adresu mogu da kreiraju nalog na nekom od veb-mejl servisa. Na primjer, novi nalog na Google veb-servisu može se kreirati na veb-adresi mail.google.com odnosno www.gmail.com klikom na opciju Otvori nalog. Za otvaranje naloga na Guglu važi ograničenje uzrasta - svi mlađi od 13 godina moraju imati saglasnost roditelja da bi otvorili nalog.

Korisnici koji imaju kreiran nalog na nekom veb-mejl servisu na određenoj veb-stranici se prijavljuju pomoću svog korisničkog imena i svoje lozinke.

Link: Kreiranje Google naloga

Veb mejl servis omogućava pristup elektronskoj pošti iz pregledača veba sa bilo kojeg uređaja koji je povezan na internet. Sa osnovnim mogućnostima veb-mejl servisa upoznao/upoznala si se u prethodnim razredima. Neke od osnovnih funkcija veb-mejl servisa su:

• kreiranje novog imejla
• slanje imejla
• preuzimanje i čitanje primljenih imejlova
• odgovaranje na primljeni imejl
• prosleđivanje primljenog imejla
• brisanje imejla
• kreiranje adresara

Kreiranje nove poruke

Nakon što se u veb-pregledaču korisnik prijavi na željeni veb-imejl servis, može da koristi različite funkcije elektronske pošte.

Sadržaj poruke se može urediti pomoću alatki za uređivanje teksta. Kao prilog  poruci se može dodati datoteka koja je sačuvana na disku računara ili u oblaku. Zbog bezbednosti elektronske komunikacije, neke tipove datoteka sistem za slanje imejlova registruje se kao opisan sadržaj i zabranjuje njihovo slanje. Na primjer, imejlom nije moguće poslati izvršnu datoteku (datoteku sa ekstenzijom .exe).

U sadržaj imejla može se dodati hiperveza ka određenoj imejl adresi ili veb-stranici.

Pripremljena poruka se šalje klikom na dugme Pošalji. Na primljenu poruku može se odgovoriti pošiljaocu izborom opcije Odgovori ili opcije Odgovori svima ako se poruka razmjenjuje u grupi korisnika. Za prosleđivanje poruke na drugu imejl adresu koristi se opcija Proslijedi. Za brisanje imejlova koristi se opcija Izbriši poruku. 

Organizacija i skladištenje poruka 

Većina servisa i programa za rad sa elektronskom poštom poruke čuva razvrstane u fasciklama. U zasebnim folderima se čuvaju primljene poruke, nedovršene poruke, neželjena pošta, otpad. Na primjer, obrisane poruke će biti premještene u Otpad, odakle se mogu vratiti.

Razvrstavanje poruka olakšava rad sa elektronskom poštom jer se s vremenom u prijemnom sandučetu sakupi veliki broj imejlova.

Veb-servis Gmail za razvrstavanje poruka koristi oznake i filtere. Pored osnovnih oznaka ovaj servis omogućava da se imejlovi arhiviraju, označe kao važni kao i da korisnik kreira nove oznake u skladu sa svojim potrebama.

Obrisani mejlovi na Gmail nalogu dobijaju oznaku Otpad. Poruke označene kao otpad automatski se trajno brišu nakon 30 dana. Takođe, sve poruke označene kao otpad korisnik može pojedinačno ili odjednom obrisati, i to zadavanjem opcije Isprazni otpad.

Filteri omogućavaju da, kada stigne poruka koja ispunjava zadate kriterijume, automatski bude:

• označena kao važna
• označena odabranom oznakom
• prosleđena na drugu imejl adresu
• obrisana
• arhivirana bez smještanja u primljene poruke
• smještena u odabranu kategoriju

Upravljanje filterima se u podešavanjima nalazi na kartici Filteri i blokirane adrese. Kreiranjem novog filtera započinje se klikom na opciju Napravi novi filter. 

Bezbjedno korišćenje elektronske komunikacije

Zbog toga što je jednostavno poslati elektronsku poštu, dešava se da se imejlovi zloupotrebljavaju i da korisnici dobijaju neželjenu poštu. Neželjene i neprimjerne poruke nazivaju se spam poruke. Mogu da sadrže reklame, viruse, obavještenja o osvojenoj nagradi, velikom nasledstvu, ponudi za besplatno putovanje ili kurs stranog jezika, sa ciljem da prevare korisnika, zloupotrebe lične podatke korisnika i druge neželjene pojave.

Sistemi za slanje i primanje elektronske pošte imaju mogućnost prepoznavanja spam poruka i automatski ih svrstavaju u folder Nepoželjne. Ponekad, imejl koji nije nepoželjan ovaj sistem automatski premješta u folder sa spam porukama. Ovo se najčešće dešava ako u poruci nije naveden naslov ili ako osoba koja šalje imejl nije zabeležena u adresaru primaoca. Zbog toga, ukoliko imejl koji očekujemo nije stigao, treba proveriti poruke koje su označene kao nepoželjne. Spam poruke se automatski brišu nakon 30 dana.

Fišing ili pecanje je vrsta internet prevare u kojoj se bez znanja korisnika dolazi do poverljivih podataka o njemu - lozinki, brojeva kreditnih kartica,  podataka o bankovnom računu. Fišing se obično obavlja preko imejla, direktnom razmjenom poruka ili preko veb-sajtova. Od korisnika se traži da unese svoje lične podatke na lažnu veb-stranicu, koja izgleda isto kao originalna veb-stranica ili veoma slična njoj.

Često je veoma teško otkriti da je neka veb-stranica lažna. Nekoliko načina za prepoznavanje "pecanja":

• pogledati da li sadržaj poruke djeluje sumnjivo
• pogledati da li ima grešaka u pisanju sadržaja imejla
• proveriti linkove u sumnjivim imejlovima
• da li imejl adresa sadrži zvaničan naziv organizacije koja šalje imejl
• da li se podaci u imejlu slažu sa zvaničnim podacima na veb-sajtu organizacije

Nekoliko savjeta za pravilno i bezbjedno korišćenje elektronske pošte

• poruci daj naslov
• nikada ne piši poruku isključivo velikim slovima jer se takvo pisanje smatra sličnim vikanju u govoru
• potpiši se na kraju poruke
• kada prvi put pišeš poruku nekoj osobi, obavezno se predstavi i napiši odakle ti njena adresa
• ne šalji dugačke poruke niti poruke sa suvišnim prilozima
• prije slanja poruke obavezno provjeri da li je tekst napisan u skladu sa pravopisom, kao i sadržaj poruke
• poruku koju prosleđuješ možeš skratiti tako da se ne naruši njen sadržaj, ali je ne treba mijenjati
• nikada ne prosleđuj lančana pisma, jer se smatraju nepoželjnim
• na nepoželjne i sumnjive poruke nemoj odgovarati niti otvarati njihove priloge, obriši ih bez čitanja jer mogu sadržati viruse, koji će se aktivirati onog trenutka kada ih otvoriš
• slanje na više adresa u polju Cc: koristi samo ako si se dogovori/dogovorila sa grupom korisnika da tako šaljete imejlove, a u svim ostalim slučajevima koristi polje Bcc: za navođenje više adresa primalaca.